ZİL-HİCCƏ AYININ ƏN MÜHÜM HADİSƏLƏRİ
2022-06-26 08:04:35

Bismillahir-Rəhmanir-Rəhim

 

Allahın salamı olsun Peyğəmbərə (s) və onun Ailəsinə və məsum və şibhi məsumlara və onların nümayəndələrinə və mərcələrə və müctəhidlərə və alimlərə və tələbələrə və ən sonunda din və Əhli-Beyt uğrunda canından və məlindən keçən hər kəsə.

Zilhiccə hicri qəməri təqvimi ilə sonuncu aydır və haram aylardan və həcc aylarından biridir. Bu ayın ilk ongünlüyündə əməllər qeyd olunub ki, onlardan ən mühümləri məğrib və işa namazları arasında birinci ongünlüyün namazlarını qılmaq, həmçinin xüsusi dualar və qiraətlər oxumaqdır.

Həcc üçün ehram ancaq bu ayda icazəlidir və “Həcc sahibi” mənasını verən “Zihəccə” bu məqama işarə edir. Həcc mərasimi doqquzuncu gün başlayır və adətən bu ayın on üçüncü gününə kimi yerinə yetirilir.

 

Ayın ən mühüm hadisələri:

 

1- Həzrət Əmirəl-Muminin Əli ibn Əbu Talib (ə) və Xanım Fatiməyi Zəhranın (ə) evliliyi.

İmam Əlinin (ə) Peyğəmbərin (s) qızı Həzrət Fatimə (ə) ilə evlənməsinə işarə edir. Hədis mənbələrinə görə, İmam Əlidən (ə) əvvəl başqa insanlar Fatiməyə (ə) evlənmək təklif etmişdilər. Peyğəmbər (s) cavab verdi ki, Fatimənin evliliyi Allahın əlindədir.

Həzrət Əli (ə) ilə Fatimənin (s.ə) evlənmə xütbəsini Peyğəmbər (s) oxudu. Həzrət Zəhranın (s) mehrinin məşhur rəyinə əsasən 500 dirhəm qeyd olunur ki, bu da sünnət mehrisi adlanır. Rəvayətlərə görə, İmam Əli (ə) zirehini satdı və Peyğəmbər (s) həmin pulla Həzrət Fatimənin (ə) mehrini verdi. Həmçinin, İmam Əli (ə) və Həzrət Fatimənin (ə) nikah gecəsi Mədinə əhlinə yemək dağıdıldı.

Tarix və rəvayətlərə görə, Həzrət Əli (ə) və Xanım Fatimənin (s.ə) evliliyi ikinci və ya üçüncü qəməri ilində olub, lakin gün və ay haqqında ixtilaf var. “Mənaqibül-Əbi Talib” kitabında deyildiyinə görə, Fatimənin (s.ə) nikahı hicri-qəmərinin ikinci ilinin Zil-hiccə ayının 1-də, evlənməsi isə Zil-hiccə ayının altıncı günündə olmuşdur. Bunuda qeyd etmək istərdim ki, İran İslam Respublikasının təqvimində Zilhiccə ayının ilk günü Həzrət Əli və Fatimənin nikahının ildönümü münasibətilə toy günü kimi qeyd olunub.

 

2-  6 Zil-hiccə 220-ci il. Həzrət İmam Cavadın (ə) şəhadəti.

İmam Cavad (ə) və İmam Məhəmməd Təqi (ə) ləqəbləri ilə tanınan Məhəmməd ibn Əli ibn Musa (ə) on iki imamlı şiənin doqquzuncu imamıdır. Onun ləqəbi Əbu Cəfər Sanidir (ə) və Cavad (ə) və İbnir-Rza (ə) Həzrətin (ə) digər ləqəblərindəndir. Cavad ləqəbini onun səxavəti və alicənablığı ilə əlaqələndiriblər.

İmam Cavad (ə) 17 il imamətlik etdi, bu da Məmun Abbasi və Mötəsim Abbasinin hakimiyyəti dövrünə təsadüf etdi. Əksər mənbələrə görə, İmam Cavad (ə) hicri 220-ci ildə Zil-Qaidənin sonunda 25 yaşında zəhərlənərək şəhadətə çatmışdır. Şiə imamları arasında şəhadət zamanı ən gənc imam idi. Kazemindəki Qureyş türbəsində babası Musa ibn Cəfərin (ə) yanında dəfn edilmişdir.

İmam Rzanın (ə) bir sıra səhabələrinin onun (ə) İmamət dövründə gəncliyi (səkkiz yaşı) onun imamətinə şübhə ilə yanaşmağa səbəb oldu; Bəziləri Abdullah ibn Musa və bəziləri Əhməd ibn Musanı Şahçerağ İmamları adlandırdılar və bir dəstə də Vəqfiyyəyə qoşuldu; Lakin onların əksəriyyəti Məhəmməd ibn Əlinin (ə) imamətini qəbul etdilər.

İmam Cavad (ə) şiələrlə daha çox vəkilləri vasitəsilə və yazışma şəklində əlaqə saxlayırdı. Onun (ə) imaməti dövründə Hədis əhli, Zeydiyyə, Vəqfiyyə və Ğəlat firqələri fəaliyyət göstərmişdir. İmam Cavad (ə) şiələri onların əqidəsindən xəbərdar etdi və onların arxasında namaz qılmağı qadağan etdi və ifratçıları lənətlədi.

İmam Cavad (ə) şiə imamlarının məşhur mübahisələri hesab olunan, şeyxlərin (ilk iki xəlifə) mövqeyi kimi kəlam mövzuları və oğrunun əlinin kəsilməsi və həcc hökmləri kimi fiqhi mövzularda İslam məzhəblərinin alimləri ilə elmi mübahisələri olmuşdur. Deyirlər ki, İmamın (ə) yaşının az olması və nəzarət altında olması səbəbindən ondan 250-yə yaxın hədis nəql olunub. O Həzrətin (ə) rəvayətçiləri və səhabələri də 115-dən 193-ə qədərdir. Əhməd ibn Əbi Nəsr Bazanti, Səfvan ibn Yəhya və Əbdül Əzim Həsəni İmamın (ə) səhabələrindən idilər.

Şiə mənbələrində doğulanda danışmaq, teyyul-ərz, xəstələrə şəfa vermək, Həzrət Cavad (ə) üçün duaları qəbul etmək kimi bir çox fəzilətlər nəql olunmuşdur. Sünni alimləri İmam Cavadın (ə) elmi və mənəvi şəxsiyyətini tərifləyir və ona hörmət edirlər.

Doqquzuncu imam haqqında müxtəlif dillərdə çoxlu əsərlər nəşr olunub, bəzi biblioqrafiyalarda kitablar, məqalələr və dissertasiyalar daxil olmaqla 605-ə qədər əsər toplanıb.

 

3- 7 Zil-hiccə 114-cü il. Həzrət İmam Baqirin (ə) şəhadəti.

İmam Məhəmməd Baqir (ə) ləqəbi ilə tanınan Məhəmməd ibn Əli ibn Hüseyn ibn Əli ibn Əbi Talib atası İmam Səccaddan (ə) sonra şiələrin beşinci imamıdır. Onun ən məşhur ləqəbi “parçalayıcı” mənasını verən “Baqir”-dır. Lövhədəki hədisə[1] görə, İslam Peyğəmbəri (s) dünyaya gəlməmişdən əvvəl bu ləqəbi ona vermişdir. İmam Baqir (ə) beş Əməvi xəlifəsi: Vəlid ibn Əbdülməlik, Süleyman bin Əbdülməlik, Ömər bin Əbdüləziz, Yezid bin Əbdül-Əziz, Malik və Hişam bin Abdul Malik ilə üst-üstə düşən təxminən 19 il (hicri 95-ci ildən 114-cü ilə qədər) şiə imamətinə rəhbərlik etmişdir. İmam hicri 114-cü ilin 7 zil-hiccəsində 57 yaşında şəhid oldu.

Bəziləri Hişam ibn Əbdülməlik, bəziləri isə İbrahim ibn Vəlidi onun şəhadətinə səbəb hesab etmişlər. Tarixi mənbələrə görə, İmam Baqir (ə) Kərbəla hadisəsi zamanı gənc idi və hadisədə iştirak etmişdir.

Baqir əl-Ulum (ə) elm, zahidlik, böyüklük və fəzilətdə Haşimin rəhbəri idi və ondan fiqh, tövhid, peyğəmbərlik, Quran və əxlaq kimi müxtəlif sahələrdə bir çox hədislər nəql edilmişdir. Məhəmməd ibn Müslimin 30.000, Cabir ibn Yəzid Cafinin isə İmam Baqirdən (ə) 70.000 hədis nəql etdiyinə diqqət yetirmək lazımdır. O, oğlu İmam Sadiqin (ə) imaməti dövründə zirvəyə çatan elmi hərəkat yaratdı. Onun səhabə və şagirdlərinin sayı 462 nəfərdir. İmaməti dövründə əxlaq, fiqh, kəlam və təfsir kimi müxtəlif sahələrdə şiə görüşlərini formalaşdırmağa başladı.

 

4-  8 Zil-hiccə 60-cı hicri. İmam Hüseyn (ə) Məkkədən İraqa doğru hərəkət etməsi.

İmam Hüseynin (ə) Mədinədən Kərbəlaya hərəkəti ilə bağlı müxtəlif fikirlər var. Bir fikrə görə, o, hökumət qurmaq üçün üsyan etdi, lakin bəziləri bunun insanların həyatını xilas etmək üçün olduğuna inanır. İmam Hüseyn (ə) Yezid ibn Müaviyəyə beyət etməkdən imtina etdikdən sonra Məkkədən Kufəyə getdi. O, dörd ay əvvəl məmləkəti və məskəni Mədinədən ailəsi ilə birlikdə Məkkəyə gəlmişdi. İmam Hüseyn (ə) Məkkədə olduğu müddətdə bu şəhərdə Allah evinin çoxlu sayda zəvvarının olmasından istifadə edərək çoxlu sayda müsəlmanları hökumətin zülm və fitnə-fəsadlarından və Yezid ibn Müaviyədən xəbərdar edə bildi. Eyni zamanda, Kufə camaatının dəfələrlə İmamı dəvət etmələri və həmçinin Yezid hökumətinin məmurları tərəfindən Məkkədə onun öldürülməsi üçün sui-qəsd edilməsi səbəbindən o, Kufəyə yola düşdü. Eyni zamanda, həcc günlərindən biri olan Zilhiccə ayının səkkizində Məkkədən çıxmaq, İmamın Yezidin zülmkar hakimiyyətinə qarşı çıxması diqqəti daha çox cəlb etdi.

Hüseyn ibn Əlinin (ə) şəhadəti tarix boyu müsəlmanlara və şiələrə böyük təsir göstərmiş, mübarizə və qiyamlara səbəb olmuşdur. Şiələr, şiə imamlarından itaət edərək, Hüseyn bin Əli (ə) üçün əzadarlıq və əzadarlığa xüsusi diqqət yetirirlər, xüsusən Məhərrəm və Səfər aylarında. Məsumların rəvayətlərində də İmam Hüseynin ziyarəti vurğulanır və onun hərəmi şiə ziyarətgahıdır.

 

5-  9 Zil-hiccə 60 hicri. Müslim İbn Əqilin və Hani İbn Ərvənin şəhadəti.

Müslim İbn Əqil İbn Əbi Talib (şəhadət: 60 hicri) Kərbəla hadisəsində İmam Hüseynin (ə) Kufədəki səfiri olmuş və Əbi Talib ailəsindən idi. Müslim bəzi müsəlman fəthlərində, eləcə də Səffəyin döyüşündə iştirak etmişdir. İmam Hüseynə (ə) verdiyi hesabatda kufəlilərin İmamın Kufədə hüzuruna hazır olması barədə məlumatlandırmışdır.

Yezid ibn Müaviyə tərəfindən Ubeydullah ibn Ziadın Kufəyə hakim təyin olunması ilə kufəlilər Müslümün ətrafından dağıldılar. Müslim İbn Əqil Ərəfə günü (hicri 60) Ubeydullahın əmri ilə həbs olundu və şəhid edildi.

Müslimin bu şəhərdə olduğu dövrdə Kufə əhalisinin qiyamının uğursuzluğa düçar olmasının səbəbi Kufə əhalini və Kufənin ictimai quruluşunun birlik və həmrəyliyə mane olan çaxnaşma yaratmaqda Ubeydullah ibn Ziadın siyasətlərinin rolu hesab edilir.

Müslim İmam Əlinin (ə) kürəkəni idi və onun övladlarından bəzilərinin adları Kərbəla şəhidləri sırasında qeyd olunub.

Kufə ağsaqqallarından və İmam Əlinin (ə) xüsusi səhabələrindən olan Hani İbn Orvə İbn Qəran Moradi (hicri 60-cı il şəhadəti). Cəməl və Saffəyin döyüşlərində iştirak etmişdir. Hani Hücr ibn Udeyin Ziyad ibn Əbiyəyə qarşı qiyamının sütunlarından biri idi və Yezidə beyət müxalifi sayılırdı. Onun evi Ubeydullah ibn Ziadın Kufəyə gəlişindən sonra siyasi və hərbi fəaliyyət mərkəzi olmuşdur.O, Müslim ibn Əqilin qiyamında mühüm rol oynamışdır. Hani Müslim ibn Əqilin şəhadətindən sonra Ubeydullah ibn Ziadın göstərişi ilə başı kəsilərək şəhid oldu. Onun şəhadət xəbəri İmam Hüseynə (ə) Kufəyə gedən yolun ortasında, Zərudun dayanacağında çatdı. İmam (ə) onun ölümünə ağladı və qisas ayəsini oxudu və rəhmət dilədi. Hani Kufədə Darul-Əmərənin yanında dəfn edilib. Hani İbn Ərvanın astanası indi şiə ziyarətgahıdır.

 

6- 10 Zil-hiccə. Qurban bayramı.

İslamın böyük bayramlarından olan Zil-hiccə ayının onuncu günü Qurban bayramıdır. Rəvayətlərə görə, bu gün Allah İbrahim Xəlilə oğlu İsmaili qurban kəsməyi əmr etdi. O, İsmayılı qurbangahın yanına apardı, lakin Cəbrayıl “qoç”la birlikdə endi və İbrahim onu ​​İsmailin yerinə qurban kəsdi. Mina torpağında Qurban bayramı günü qurban kəsmə ənənəsi həmin hadisəni xatırladır. Həcc üçün Allahın hərəminə gedən müsəlmanlar müəyyən şərtlərə uyğun olaraq Minada qurban kəsməyə borcludurlar.

Dini mənbələrdə bu bayramın gecəsi və gündüzü üçün əməllər qeyd olunur. Bayram gecəsi əhya saxlamaq, qüsl etmək və İmam Hüseynin (ə) ziyarətnaməsini oxumaq və qüsl ütmək, bayram namazı qılmaq, qurban kəsmək, İmam Hüseynin (ə) ziyarətnaməsini və Nudbə duasının oxumaq bayram gününün əməllərindəndir. Qurban bayramında oruc tutmaq haramdır.

Qurban bayramı İslam ölkələrində rəsmi bayramdır və müsəlmanlar bu günü qeyd edirlər.

 

7-  14 zil-hiccə 7 hicri. Həzrət Zəhraya (s) Fədəkin verilməsi.

Fədək yəhudilərin məskunlaşdığı Mədinəyə 160 km məsafədə, Hicaz bölgəsində, Xeybər yaxınlığında münbit bir balaca kənd idi. Bölgə strateji mövqedə yerləşdiyinə görə onun ətrafında öz hərbi qalaları vardı. Peyğəmbər (s) Xeybər döyüşündə Xeybər bölgəsini və onun qalalarını fəth etdikdən sonra Fədəkin qala və torpağında yaşayan yəhudilər Peyğəmbərin (s) hüzuruna nümayəndələr göndərərək təslim olmaq və güzəştə getməyə razılaşdılar və qərara alındı ​​ki, torpağın yarısını Peyğəmbərə (s) təhvil versinlət və Peyğəmbər (s) nə vaxt istəsə, Fədəki tərk etsinlər; Ona görə də Fədək müharibəsiz İslam Peyğəmbərinin (s) ixtiyarında oldu.

İslam əsgərlərinin onun fəthində iştirak etməməsi səbəbindən Fədək kəndi Qurani-Kərimə görə Peyğəmbərin mülkü oldu və o, bu torpağın gəlirini Bəni-Haşim yoxsullarına verdi və qohumluq haqqında ayə nazil olandan sonra, Fədəki qohumluk haqqı olaraq qızı Fatiməyə (s.ə.s.) hədiyyə etdi.

Fədəkin şöhrəti ilk xəlifə ilə Fatimə (s.ə) arasında Peyğəmbərin (s) vəfatından sonra bu bölgənin mülkiyyəti ilə bağlı baş vermiş bir hadisə (Fədək hekayəsi) ilə bağlıdır. Əbu Bəkr xilafətə gələndə Fədəki xilafətin xeyrinə müsadirə etdi. İlk xəlifələrdən sonra Əməvilər və Abbasilər dövründə də bu bölgə xəlifələrin əlində idi. Bəzi xəlifələr, o cümlədən Ömər ibn Əbdüləziz və Məmun bölgəni Fatimənin övladlarına qaytardılar; Lakin sonrakı xəlifələr onu geri götürdülər.

Bu gün Fədak Səudiyyə Ərəbistanının bufer əyalətində yerləşir və "Vadi Fatemeh" kimi tanınır və onun bağları "Bostani Fatimeh" adlanır. Bu ərazidə “Fatimə məscidi” və “Uyuni Fatimə” kimi tanınan məscidlər və quyular da var.

 

8-  18 Zil-hiccə 10 Hicri. Qədiri Xum hadisəsi.

Qədiri Xum hadisəsi İslam tarixində ən mühüm hadisələrdən biridir ki, İslam Peyğəmbəri (s) İmam Əlini (ə) zil-hiccə ayının 18-də vida ziyarətindən qayıdarkən öz canişini kimi təqdim etmişdir. Qədiri Xumdə hadisəsi onuncu qəməri ilində baş vermişdir. Aralarında səhabə böyüklərinin də olduğu tədbirdə iştirak edənlər İmam Əliyə (ə) beyət etdilər.

Bu hadisə Allahın Təbliğ ayəsindəki əmrinə əsasən idi. Bu ayə Peyğəmbərə (s) Allahın ona nazil etdiyini çatdırmağı tapşırıb və əgər bunu etməsə, missiyasını yerinə yetirməmişdir. Qədir hadisəsindən sonra “Bu gün sizin dininizi kamil etdim və sizə olan nemətimi tamamladım və İslam dinini sizin üçün bəyəndim” deyən tamamlama ayəsi nazil oldu.

Məsumlar Qədiri Xum hədisinə istinad etmiş və İmam Əlinin (ə) dövründən bir çox şairlər bu hədis haqqında şeirlər yazmışlar. Bu hadisə ilə bağlı ən mühüm əsərlərdən biri Allame Amininin Əl-Qədir əsəridir. Peyğəmbər (s) və digər məsumlar bu günü bayram adlandırmışlar və müsəlmanlar, xüsusilə şiələr bu günü qeyd edirlər.

 

9-  22 Zil-hiccə 60 Hicri. Meysəm Tamarın şəhadəti.

Kərbəla hadisəsindən əvvəl Kufədə şəhid olan İmam Əli (ə), İmam Həsən Müctəba (ə) və İmam Hüseynin (ə) səhabələrindən Meysəm Tamar Əsədi Kufi. Meysəmin həyatının təfərrüatları haqqında dəqiq məlumat yoxdur. O, Kufədə xurma satırdı. Kəramətləri və öncülük ona aid edilmişdir. İbn Ziadın əmri ilə vağındakı xurma ağaclarından asılaraq şəhid edildi. Meysəm Tamar ziyarətgahı Kufə məscidinin yaxınlığında yerləşir.

 

10-  24 Zil-hiccə 10/9 Hicri. Mübahilə günü.

Peyğəmbərin (s) Nəcran xristianları ilə mübadiləsi İslamın başlanğıcında Peyğəmbərin (s) dəvətinin qanuniliyini göstərən və onun səhabələrinin (Həzrət Əli (ə), Xanım Fatiməyi Zəhra (s.ə), İmam Həsən (ə) və İmam Hüseyn (ə)) fəzilətinə dəlalət edən hadisələrdən biridir. Buna əsasən, şiələr İmam Əlinin (ə) Mübahilə ayəsi ilə Peyğəmbərin (s) özü və canı olduğuna inanırlar.

Mübahilə əhvalatında Peyğəmbər (s) Nəcran xristianları ilə mübahisə etdikdən və onlar Peyğəmbərə (s) inanmadıqdan sonra mübahilə təklif etdi və onlar da qəbul etdilər. Lakin Nəcran xristianları vəd edilən gündə bunu etməkdən imtina etdilər. Mübahilə qanuniliyi sübut etmək üçün İlahi lənət tələbidir və bu qanunilik iddiasında olan iki tərəf arasında baş verir.

Mübahilə hadisəsi hicrətin doqquzuncu ilinin zilhiccə ayının 24-də baş vermiş və “Ali-İmran” surəsinin 61-ci ayəsində buna işarə edilmişdir. Bu hadisə şiə və sünni mənbələrində qeyd olunub.

 

11-  24 zil-hiccə, 9/10 hicri. Əli (ə)-ın üzüyünü verməsi və vilayət ayəsinin nazil olduğu gün.

Xatəmbəxşi (üzüyün verilməsi) İmam Əlinin (ə) rükuda yoxsula üzük (Xatəm) verməsi hekayəsidir. Bu hadisə şiə və sünni rəvayət kitablarında nəql edilmiş və təfsirçilərin fikrincə bu hadisə ilə bağlı Vilayət ayəsi nazil olmuşdur. Xatəmbəxşi İmam Əlinin (ə) fəzilətlərindən biri kimi qeyd edilmişdir.

Bəzi şiə fəqihləri İmam Əlinin (ə) qənaətinə istinad edərək demişlər: Kiçik bədən hərəkətləri namazı batil etmir. Bəziləri namazda başqalarının səsini eşitməyin İmam Əlidən (ə) namaz zamanı nəql olunan mistik hallarla uyğun gəlmədiyindən şikayətlənirlər. Cavabında deyilir ki, İmam Əlinin (ə) həm namazı, həm də sədəqəsi Allah üçün idi; Deməli, ikisi arasında heç bir ziddiyyət yoxdur.

 

Vəssəlamu ələykum rəhmətullahi və bərəkatuh.

 

Ustad Hacı Elşən Badkubei

 

 

 

[1] On iki şiə imamının imamətini isbat etmək üçün İslam Peyğəmbərindən (s) nəql olunan hədislərdən olan Həzrət Fatimeyi Zəhranın (s) lövhəsinin hədisinə, “Lövhədəki hədis” adlanır.

İnteraktiv Quran
Quranı dinlə
Məscidlərin Ünvanları
Regiona görə axtar
daxil ol >
Günün əməlləri
Abunə ol
Daima yenilənən dini məqalələrdən xəbərdar ol.