HİCRİ QƏMƏRİ TARİXİ
2024-01-28 09:35:01

 

Bismillahir-Rəhmanir-Rəhim

 

İlahi! Sənə həmd olsun ki, bizləri digər məxluqlardan fərqləndirərək insan yaratdın. İlahi! Sənə təşəkküt edirik ki, bizləri digər dinlərdən fərqli olaraq, İslam dininə yönəltdin və eyni zamanda bizləri kamilləşdirərək və bizləri doğru yola hidayət etmək üçün Rəsulunun (s) əmri ilə, İslam Peyğəmbərinin (s) bizlər üçün əmanət qoyduğu Quran və Əhli-Beytinin (ə) tərəftarı və Şiəsi qərar verdin.

Allahın salamı olsun Peyğəmbərinə (ə), onun Əhli-Beytinə (ə), məsum və şibhi məsumlara və onların naiblərinə, Mərcələrə və müctəhidlərə, alim və tələbələrə və ən sonda Əhli-Beyt (ə) məktəbinə canı və malı ilə xidmət edənlərə. İlahi! Sənin lənətin Adlarını sadaladığım kəslərin düşmənlərinə qiyamət gününə qədər ardıcıl şamil olsun.

Hicri il ayın fırlanması ilə hesablanan təqvimdir və müsəlmanlar ibadətlərini və dini mərasimlərini buna görə yerinə yetirirlər. Hicri ilinin mənşəyi İslam Peyğəmbərinin (s) miladi 622-ci ildə Məkkədən Mədinəyə hicrət etməsi ilə bağlıdır. Böyük din xadimlərinin kəlamda deyilir ki, Ömər bin Xəttabın xilafəti dövründə İmam Əlinin (ə) təklifi ilə hicri ili müsəlmanlar üçün il olaraq təyin edilmişdir.

Qəməri il 354 və ya 355 gündür və günəş ili və Qriqorian (Miladi) ilindən on və ya on bir gün azdır. Bu təqvim Məhərrəm ayı ilə başlayır və Zilhiccə ayı ilə bitir. Bəzi rəvayətlərə görə Ramazan ayı qəməri ilin ilk ayıdır. Buna görə də bəzi dua kitablarında qəməri ilinin əməlləri Ramazan ayının əməlləri ilə başlayıb, Şəban ayının əməlləri ilə bitir. Qəməri təqviminin 7-ci əsrilərinin şiə alimi, Seyyid Əli bin Musa bin Cəfər bin Tavus, Seyid İbn Tavus (589-664 Hicri) adı ilə tanınan, Ramazan ayı dinin ibadi ilin, Məhərrəm ayı isə dini münasibətlər üçün xüsusi ilin başlanğıcı olduğunu irəli sürmüşdür.

Qəməri ilin ayları bunlardır: Muhərrəm, Səfər, Rəbiul-əvvəl, Rəbiət-Sani, Cəmadi əl-Əvvəli, Cəmadi əl-Sani, Rəcəb, Şəban, Ramazan, Şəvval, Zil-qədə və Zil- hiccə.

Qəməri il, ayın (ayın) fırlanması əsasında hesablanan və mənşəyi Peyğəmbərin (s) miladi 622-ci ildə hicrəti olduğuna görə hicri qəməri ili adlanır. Müsəlmanlar dini ayinlərini hicri-qəməri ilinə əsasən yerinə yetirirlər, buna görə də hicri qəməri təqvimi İslam təqvimi də adlandırırlar.

Hicri təqvimi İslam ölkələrində Birinci Dünya Müharibəsinə qədər rəsmi tarixin əsasını təşkil etmiş və hadisələr onun əsasında qeydə alınmışdır. İranda hicri şəmsi təqvimilə 1304-cü il Fərvərdin ayının 11-də (Miladi təqvimi ilə 31 Mart 1925-ci ildə) Pəhləvilər dövründə bürcün fars aylarına çevrilməsi qanunu təsdiq edilib. Həmçinin, 1301-ci ildə (Miladi ilinin 1922-cü ildə) Əfqanıstanda günəş tarixi ay tarixini əvəz etdi. Səudiyyə Ərəbistanında hicri qəməri 1439-cu, hicri şəmsi 1396-cı və miladinin 2016-cı ildən etibarən miladi tarixi qəməri tarixini əvəz etdi.

Əllamə Tehrani Risaleye Novin əsərində “Tövbə” surəsinin 73-cü ayəsindən istifadə edərək, qəməri ilinin İslam və Quranın təsdiq etdiyi il olduğunu bildirir. O, qeyd edir ki, qəməri illərlə şəmsi və miladi illərin bir-birindən ayrılması və qəməri illərin dini vəzifələrdə, şəmsi illərin həyatın digər sahələrində istifadə olunması yanlışdır. Və bunu Quranın aydın mətninə, Peyğəmbər sünnətinə, pak İmamların və İslam alimlərinin həyatına, hətta bütün müsəlmanların haqq olan yoluna zidd hesab etmiş və bu, dinin siyasətdən ayrılmasına səbəb kimi qəbul edilir və bununla da indiki nəsillə əvvəlki nəsil arasında elmi əlaqənin kəsiləcəyinə gətirib çıxarır. Çünki İslamın başlanğıcından indiyə kimi bütün təfsir, hədis və tarix kitablarında hadisə və hadisələrin tarixləri qəməri illərə və qəməri aylara əsaslanıb. O, bu ayrılığı da dünyada müsəlmanların birliyinin olmamasının səbəbi hesab edib və hesab edir ki, bütün müsəlmanlar qəməri tarixinə əsaslanmalıdırlar.

Qeyd etdiyimiz kimi, hicri tarixinin mənşəyi İslam peyğəmbərinin Məkkədən Mədinəyə hicrət etdiyi ildir. Lakin bu qərarın nə vaxt verildiyi barədə məlumatlar fərqlidir; Bəzi məlumatlara görə, Peyğəmbərin Mədinəyə hicrəti 17 və ya 18-ci qəməri ilində Ömər bin Xəttabın xilafəti dövründə İslam tarixinin mənşəyi olaraq müəyyən edilmişdir. Tarixi xəbərlərə əsaslanaraq Əbu Musa Əşəri Ömər İbn Xəttaba yazdığı məktubda tutarlı bir tarixin olmamasından şikayətləndi. Çünki o, ikinci xəlifədən məktublar alırdı və tarix göstərilmədiyi üçün onları bir-birindən ayırmaqda çətinlik çəkirdi. Buna görə də Ömər bin Xəttab İslam tarixini müəyyən etmək üçün bir şura yaratdı və bu məclisdə İslam tarixinin mənşəyi kimi Peyğəmbərin (s) məbəsi, vəfatı və hicrəti təklif edildi. Və Əlinin (ə) təklifi, Peyğəmbərin (s) Məkkədən Mədinəyə hicrəti qəbul olundu və İslam tarixinin təqviminin başlanğıc nöqtəsi oldu.

Digər məlumatlara görə, Mədinəyə hicrət etdikdən sonra Peyğəmbərin (s) əmri ilə hicrət İslam tarixinin başlanğıc nöqtəsi olmuşdur. Şiə fəqihi, ilahiyyatçı və tarixçi Cəfər Subhaninin fikrincə, qəməri ilinin tarixi ilə Peyğəmbərin (s) dövrü ilə uyğunluqlar vardır; O cümlədən, Peyğəmbər (s) ilə Nəcran xristianları arasında hicri ilin beşinci ilinə aid olan sülh müqaviləsi və Həzrət Əlinin (ə) hicri doqquzuncu il tarixli Peyğəmbərin (s) Salman Farsiyə vəsiyyəti.

Qəməri il Məhərrəm ayı ilə başlayır və Zilhiccə ayı ilə bitir. İslam tarixinin mənşəyi kimi Peyğəmbərin hicrətini təyin etməzdən əvvəl qəməri il ərəblər və yəhudilər arasında ümumi idi və Məhərrəm ayı ilə başlayırdı. Odur ki, Peyğəmbərin hicrəti İslam tarixinin başlanğıc nöqtəsi kimi müəyyən edildikdən sonra Ramazan ayı və Məhərrəm ayı qəməri ilinin başlanğıcı kimi təklif edildi və ikinci xəlifə Məhərrəmlə razılaşdı.

5-ci qəməri əsrin şiə fəqihi və hədisçısı Şeyx Tusi və Şeyx əl-Taifə kimi tanınan Məhəmməd bin Həsən bin Əli bin Həsən (hicri 385-460) məşhur şiə rəvayətlərinə görə Ramazan ayı hicri qəməri ilinin ilk ay olduğunu söyləmişdir. Və buna əsasən “Misbahul-mütəhcəd” kitabında Ramazan ayının əməlləri ilə qəməri ilin əməllərinə başlamışdır. Rəcəb ayını da son haram ay hesab etmiş və qəməri ilinin əməllərini Şəban ayının əməlləri ilə yekunlaşdırmışdır.

Qəməri ilinin 7-ci əsrinin şiə mühəddisi Seyid İbn Tavus (hicri 589-664) kimi tanınan Seyid Əli ibn Musa ibn Cəfər ibn Tavus qəməri ilin əvvəli ayı ilə bağlı rəvayətlərin fərqliliyinə işarə edərək, deyir ki, keçmişin çoxlu sayda alimlərinin əməlləri və kitabları Ramazan ayının qəməri ilin başlanğıcı olduğuna dəlalət edir; Lakin ola bilsin ki, Ramazan ayı dini ilin, Məhərrəm ayı isə xüsusi ilin başlanğıcı olsun.

Yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi, Hicri ili on iki aydan ibarətdir. Və hər ayın 29 və ya 30 günü var. Amma hansı ayın 29, hansının 30 gün olmasının xüsusi nizam və qaydası yoxdur. Halbuki, qəməri təqvimində tək aylar 30 gün, cüt aylar isə 29 gün, sıçrayış illərində sonuncu ay isə 30 gündür.

Qəməri ilində günlərin sayı şəmsi və miladi ilindən on və ya on bir gün azdır; Deməli, qəməri ilində günlərin sayı adi illərdə 354, sıçrayış illərində isə 355 gündür.

IV əsrin tarixçisi Əli bin Hüseyn Məsudinin (hicri 280-345 və ya 346) yazdığına görə, Ərəblər cahillik dövründə hər üç ildən bir qəməri ilinə bir ay əlavə edirdilər və Quran onların bu işini qeyd edib və pisləyib.

 

ĞƏFƏRƏLLAHU Lİ VƏ LƏKUM İNŞALLAH.

 

Ustad Hacı Elşən Badkubei

  • Namaz Vaxtları
  • Namazın Təqibatı
  • Dualar və əməllər
  • İslam Təqvimi
Tarix: 09/02/2025
SÜBH AZANI 6:20
GÜN ÇIXMA 7:52
ZÖHÜR AZANI 12:45
GÜN BATMA 17:56
MƏĞRİB AZANI 18:17
GECƏ YARISI 0:8
İnteraktiv Quran
Quranı dinlə
Məscidlərin Ünvanları
Regiona görə axtar
daxil ol >
Günün əməlləri
Hazırlayan: U. H. E. Badkubei
Abunə ol
Daima yenilənən dini məqalələrdən xəbərdar ol.